Τι είναι η κρυοθεραπεία ή κρυοχειρουργική;
Η κρυοθεραπεία (cryotherapy) είναι ένα βασικό όπλο της επεμβατικής δερματολογίας. Ακόμη είναι θεραπευτική μέθοδος πρώτης γραμμής παρά την εισαγωγή της πριν πολλές δεκαετίες. Ο ορθότερος επιστημονικός όρος στη Δερματολογία είναι κρυοχειρουργική (cryosurgery) ωστόσο το ευρύ κοινό γνωρίζει τη μέθοδο σαν κρυοθεραπεία. Πλέον χρησιμοποιούμε εξίσου και τους δύο όρους.
Η κρυοθεραπεία είναι μια μέθοδος ελεγχόμενης ψύξης σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες με στόχο την καταστροφή ανεπιθύμητων βλαβών. Συνεπώς η βάση της είναι στον τρόπο που αντιδρούν οι ιστοί του οργανισμού στην έκθεση σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες. Έτσι παραδείγματος χάρη έχει παρατηρηθεί ότι γενικώς τα κύτταρα του οργανισμού είναι ανθεκτικά σε θερμοκρασίες ως και -20°C. Ωστόσο σε χαμηλότερες θερμοκρασίες αρχίζει η κρυσταλλοποίηση και καταστροφή τους. Αυτή η παρατήρηση αποτελεί τη βάση της θεραπείας.
Πως γινεται η κρυοθεραπεία ή κρυοχειρουργική;
Κρυοθεραπεία κάνουμε με τη βοήθεια συσκευής αποθήκευσης και ψεκασμού ενός αερίου που χρησιμοποιούμε για να ψύξει τη βλάβη. Το αέριο αυτό, το κρυογόνο, είναι απολύτως άοσμο και ασφαλές στην εισπνοή. Το συχνότερο κρυογόνο είναι το διοξείδιο του αζώτου. Σπανιότερα χρησιμοποιούμε και το μονοξείδιο του αζώτου. Εφαρμόζουμε το κρυογόνο με δύο τρόπους. Ο πρώτος είναι ο άμεσος ψεκασμός στη βλάβη. Ο δεύτερος είναι με την αρχική ψύξη ειδικού μεταλλικού probe (ή κρυόδιο) και την επαφή του παγωμένου probe στη βλάβη.
Η κρυοχειρουργική έχει συγκεκριμένη διάρκεια ψύξης που εξαρτάται από τον τύπο της βλάβης και το επιθυμητό βάθος της ιστικής καταστροφής. Δηλαδή ο χρόνος εφαρμογής του κρυογόνου ορίζει την ένταση της θεραπείας. Κατά τη διάρκεια της εφαρμογής ο ασθενής μπορεί να νιώσει αίσθημα τσιμπήματος ή και πόνο. Για αυτό συχνά χρησιμοποιούμε τοπική αναισθησία πριν τη θεραπεία. Μπορούμε να επαναλάβουμε δεύτερο ή και τρίτο κύκλο ψύξης στην ίδια συνεδρία ανάλογα με τη βλάβη.
Μηχανισμος κρυοθεραπειας
Η κρυοθεραπεία πυροδοτεί τρεις αντιδράσεις στην περιοχή:
- Ιστική καταστροφή λόγω της ψύξης και απόψυξης (ξεπαγώματος) της βλάβης
- Φράξιμο των μικροσκοπικών αγγείων που αιματώνουν τη βλάβη, πράγμα που προκαλεί τοπική νέκρωση
- Ανοσιακή αντίδραση του οργανισμού με κινητοποίηση των κυττάρων άμυνας και συσσώρευσή τους στην περιοχή.
Όλα αυτά στο γυμνό μάτι μοιάζουν με ένα έγκαυμα εκ ψύχους με κοκκινίλα και ήπια ενοχλήματα το πρώτο 24ωρο. Ακολουθεί η εκδήλωση της αντίδρασης στη θεραπεία. Συνήθως σε μια ήπια κρυοθεραπεία (π.χ. θεραπεία υπερκερατώσεων) μπορεί να είναι μια λεπτή σκουρόχρωμη κρούστα. Επίσης σε μεγαλύτερης έντασης θεραπεία (π.χ. θεραπεία μυρμηκιών) έχουμε εμφάνιση μεγάλης φουσκάλας στην περιοχή της ψύξης. Η φουσκάλα είναι γεμάτη με ορώδες υγρό ή ακόμη και πύον. Το γύρω δέρμα συνήθως δεν εμφανίζει ερυθρότητα.
Ωστόσο σε ένα ποσοστό των ασθενών που κάνουν κρυοχειρουργική η αντίδραση ίσως να είναι πιο θορυβώδης. Σε αυτή την περίπτωση η εικόνα θυμίζει μόλυνση αλλά δεν είναι! Αντί για φουσκάλα μπορούμε να δούμε ορόρροια ή πυόρροια, πληγή καθώς και πρήξιμο με πόνο στην περιοχή. Αυτό το βλέπουμε σε μεγάλης έντασης εφαρμογές (π.χ. σε δερματικούς καρκίνους) όπου επιθυμούμε μεγάλη ιστική καταστροφή.
Ποιες είναι οι οδηγίες για μετά την κρυοθεραπεία;
Την περιποίηση της περιοχής μετά την κρυοχειρουργική σε μεγάλο βαθμό την καθορίζει η ένταση του αποτελέσματος. Αποφεύγουμε να βρέξουμε τη θεραπευθείσα περιοχή το πρώτο 24ωρο και παίρνουμε απλά παυσίπονα ένα χρειαστεί. Επίσης προστατεύουμε τη φουσκάλα εάν αυτή σχηματιστεί με αυτοκόλλητο επίδεσμο. Ακόμη εφαρμόζουμε τοπικά αντιβιοτικά σκευάσματα στην περιοχή. Εάν η αντίδραση και η φλεγμονή είναι έντονη σε συνεννόηση με το δερματολογο λαμβάνουμε αντιβίωση από το στόμα για λίγες ημέρες.
Που μπορουμε να χρησιμοποιησουμε την κρυοθεραπεία;
Η κρυοθεραπεία έχει ένα μεγάλο εύρος εφαρμογών. Πιο αναλυτικά μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τη θεραπεία των παρακάτω καταστάσεων στη δερματολογία:
- Μυρμηγκιές
- Αιμαγγειώματα
- Θηλώματα
- Κονδυλώματα
- Πυογόνο κοκκίωμα
- Χηλοειδές/υπερτροφική ουλή
- Φλεβική λίμνη χείλους
- Βλεννώδης κύστη
- Σμηγματορροïκή υπερκεράτωση
- Νόσος Bowen
- Δερματική Λεïσμανίαση
- Orf
- Δακτυλιοειδές κοκκίωμα
- Εφηλίδες-Καφέ σημάδια
- Ακτινική Υπερκεράτωση
- Ερυθροπλακία του Queyrat
- Δερματικό κέρας
- Βασικοκυτταρικό επιθηλίωμα
- Ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα υψηλής διαφοροποίησης
- Σάρκωμα Kaposi
Ποιες είναι οι πιθανές παρενέργειες στην κρυοχειρουργική;
Συνήθως οι «παρενέργειες» αμέσως μετά τη κρυοθεραπεία είναι κι επιθυμητές. Κι αυτό γιατί η ένταση των συμπτωμάτων μετά τη θεραπεία (πόνος, πρήξιμο, ορόρροια, πυόρροια) είναι και δείκτης της αποτελεσματικότητας της θεραπείας. Μπορούμε να πούμε δηλαδή ότι σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως στην κρυοχειρουργική καρκινικών βλαβών, ισχύει ο κανόνας «όσο πιο άσχημα στην αρχή , τόσο πιο καλά στο τέλος».
Οι όψιμες παρενέργειες της κρυοχειρουργικής μπορεί να είναι ήπια ατροφία στην περιοχή της βλάβης και δυσχρωμίες οι οποίες υποχωρούν προοδευτικά. Επίσης η συχνότητά τους είναι μικρή. Γενικά ως θεραπεία έχει εξαιρετικά αισθητικά αποτελέσματα.
Ποιες είναι οι αντενδείξεις στην κρυοχειρουργική;
Καλό είναι να αποφεύγουμε την κρυοθεραπεία στις παρακάτω περιπτώσεις νοσημάτων:
- Κρυοσφαιριναιμία
- Νοσήματα κολλαγόνου
- Λήψη ανοσοτροποποιητικών αγωγών
- Πολλαπλό μυέλωμα
- Νόσος Raynaud
- Γαγγραινώδες πυόδερμα
- Αιμοκάθαρση
- Σοβαρος κι αρρύθμιστος σακχαρώδης διαβήτης (σχετική αντένδειξη)
